Stalker

استاکر (1979)

کارگردان : آندره تارکوفسکی

محصول آلمان غربی و شوروی سابق ؛ زبان : روسی ؛ مدت زمان : 163 دقیقه، نسخه DVD( 2002 ) 155 دقیقه

استاکر شخصیست که مردم عادی را برای بازدید از"منطقه" به آنجا می برد. "منطقه"(zone ) ناحیه ای محافظت شده،خطرناک و ممنوعه می باشد  که می گویند در آنجا یک سنگ آسمانی افتاده و حالا هرکس به آنجا برود اگر جان سالم به در ببرد، بزرگترین آرزویش برآورده می شود.

ریتم بسیار کند و و دوربینی که به آرامی تمام حرکت می کند و به سوژه ای نزدیک می شود و یا از روی سوژه هایی عبور می کند و گاهی بر روی آنها ثابت می ماند از مشخصه های تصویری سینمای تارکوفسکی است.مشخصه هایی که گاهی بعضی تماشاگران را خسته و کسل می کند و لذت لمس دنیای عمیق و فلسفی فیلمهایش را از آنها می گیرد.

به نظر من زمانی که چرخهای فیلم به راه افتاده باشد و پرسش ها ی لازم در ذهن تماشاگر ایجاد شده باشد این ریتم کند(که انصافاً از کارگردانی جالبی هم برخوردار است و هربار متنوع است) قابل قبول و پذیرفتنی است. اما کارکرد آن در ابتدای فیلم (مثلاً جایی که دوربین از لای در به اتاق خواب استاکر و همسرش نزدیک می شود) برایم جای سوال است. در مورد موسیقی فیلم هم می توان مشابه این مطلب را گفت در ابتدای فیلم موسیقی به طور کامل بر روی صحنه ها غالب است و به خاطر تضادی که در تصویر و موسیقی وجود دارد(یکنواختی تصاویر و موسیقی سنگین و عجیب و البته در خور توجه و زیبا) هوش و حواس مخاطب به طور کامل معطوف به موسیقی می شود در حالی که فکر می کنم موسیقی متن فیلم نباید چنین کارکردی داشته باشد.

اگر هدف فیلمسازی همچون تارکوفسکی را ایجاد سوال و تفکر در مورد انسان بدانیم او به خوبی در این فیلم به هدف خود رسیده است( آن هم از طریق روایت یک داستان) داستان برآورده کردن آرزوی انسان داستان تازه ای نیست( غولی که از چراغ جادو بیرون می آمد و یا پری ای که از آب بیرون می پرید و آرزوها را برآورده می کرد) اما اینجا نکته مهم در ماهیت آرزوی انسان است.اتاقی که در "منطقه" قرار دارد آرزویی که شما بر لب می آورید را برآورده نمی کند بلکه پنهان ترین و عمیق ترین آرزویی که ممکن است در ناخودآگاه شما وجود داشته باشد را نشانه می گیرد. مانند آنکه شما سعی می کنید  روشنفکر و انسان دوست باشید اما غریزه شما و میل باطنیتان چیز دیگری را طلب می کند در حقیقت همان نکته ای که در اوایل فیلم شخصیت "نویسنده" به آن اشاره می کند : "ضمیر آگاه من دوست داره تمام دنیا گیاه خوار بشن اما ضمیر ناخودآگاه من حسرت یک تیکه گوشت آبدار رو می کشه.."

واقعاً روبرو شدن با چنین مسئله ای می تواند وحشتناک باشد مثل اینکه بیاییم درون خودمان رو کندوکاو کنیم در جستجوی این حقیقت که واقعاً چه چیزی ما را خوشبخت می کند و ناخودآگاه ما،قلب ما در آرزوی کدامین هوس و میل است.

اینجا باید به خود استاکر اشاره کرد که می گفت استاکر ها حق ورود به اتاق آرزو را ندارند.در حقیقت استاکرها می دانستند آن اتاق چه آرزوهایی را برآورده می کند و از رویارویی با آن وحشت داشتند و نمونه آن "خارپشت" بود که برای کمک به برادرش به اتاق می رود تا آرزو کند اما شب ثروتمند و پولدار به خانه برمی گردد و در نهایت خودش را دار می زند..

شاید آن سگ سیاه که در جای جای فیلم در اطراف استاکر ظاهر می شود اشاره ای باشد به همان درون سیاه که استاکر از آن گریزان است و البته در پایان فیلم آن را می پذیرد.

***

- بر روی کلاه سربازان محافظ "منطقه" حروف AT  نوشته شده است؛ (دو حرف ابتدای آندره تارکوفسکی) و در اواخر فیلم نیز همسر استاکر از درون پاکتی سیگار در می آورد که همان حروف AT بر روی آن نوشته شده است.

- نگاتیو اصلی و اولیه فیلم با یک اشتباه در لابراتور از بین رفت و تمامی صحنه ها دوباره فیلمبرداری شد.

ارزشگذاری فیلم :

لینک فیلم در IMDB